Meksika

Meksika, yüzölçümü iki milyon kilometre kareye yakın olan bir Kuzey Amerika ülkesidir.

Ciudad de México, Ecatepec de Morelos, Guadalajara, Puebla, Juárez, Tijuana, Nezahualcóyotl, Monterrey ve León Meksika'nın en büyük illeri.

Tarihi

İspanyol Fethi

1519 yılında, Meksika'nın yerli uygarlıkları İspanya tarafından işgal edildi, iki sene sonra 1521'de Aztec başkenti olan Tenochtitlan fethedildi. Francisco Hernández de Córdoba, 1517 senesinde Güney Meksika kıyılarını araştırdı; onu 1518'de Juan de Grijalva izledi. Erken dönem Conquistador'larının en önemlisi, 1519 yılında yerli bir kıyı yerleşimi olan "Puerto de la Villa Rica de la Vera Cruz"dan ülkeye giren Hernán Cortés'di. Burası günümüzün Veracruz şehridir.

Yaygın kanının aksine, İspanya, Cortes'in 1521 yılında Tenochtitlan şehrini ele geçirmesiyle Meksika'yı fethetmiş olmadı. Tenochtitlan kuşatmasında sonra işgalin tamamlanması için diğer bir iki yüz senenin geçmesi gerekti. Bu süre zarfında yerli halk tarafından İspanya'ya karşı isyanlar, saldırılar ve savaşlar sürmeye devam etti.

Nüfus yapısı

Yüzbeş milyona varan nüfusuyla Latin Amerika ülkelerinin en kalabalık olanlarındandır. Nüfusun %60'ı melez, %10'u beyaz, geri kalanlar ise yerli halktır. Resmi dil İspanyolca,Quechua ve Takalotça'dır ve Meksika dünya üzerinde anadili olarak İspanyolca konuşan insan sayısının en yüksek olduğu ülkedir.

Nüfus: 107,449,525 (Temmuz 2006 verileri)
Nüfus artış oranı: %1.16 (2006 verileri)
Mülteci oranı: -4.32 mülteci/1,000 nüfus (2006 tahmini)
Bebek ölüm oranı: 20.26 ölüm/1,000 doğan bebek (2006 tahmini)
Ortalama hayat süresi:
- Toplam nüfus: 75.41 yıl
- erkeklerde: 72.63 yıl
- kadınlarda: 78.33 yıl (2006 verileri)
Ortalama çocuk sayısı: 2.42 çocuk/1 kadın (2006 tahmini)
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.3 (2003 verileri)
HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 160,000 (2003 verileri)
HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 5,000 (2003 verileri)
Ulus: Meksikalı
Nüfusun etnik dağılımı:
- Melezler %60,
- Kızılderililer %30,
- beyazlar %9,
- diğer %1
Din:
- Roma Katolikleri %89,
- Protestan %6,
- diğer %5
Diller: İspanyolca, çeşitli Maya, Nahuatl ve diğer yerel diller,Quechuave Takalotça
Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler
toplam nüfusta: %92.2
erkekler: %94
kadınlar: %90.5 (2003 verileri)

İklim ve doğal kaynaklar

Ülkenin bitki örtüsü iklimi kadar çeşitlidir. Çöllerden tropikal yağmur ormanlarına kadar değişen bir bitki örtüsü vardır. Doğal kaynaklar arasında petrol, doğalgaz, gümüş ve altının önemli bir yeri vardır.

Meksika'nın iklimine bağlı olarak çok sayıda tropikal ürünler yetiştirilmektedir. Meksika, Brezilya ve Kolombiya ile birlikte dünyanın en büyük kahve üreticileri arasındadır.

Coğrafi özellikleri

Konum: Güney Amerika'da, Karayip Denizi ve Meksika körfezi kıyısında, Belize ve ABD arasında, Kuzey Pasifik Okyanusu kıyısında, Guatemala ve ABD arasında yer alır.
Coğrafi konumu: 23 00 Kuzey enlemi, 102 00 Batı boylamı
Haritadaki konumu: Kuzey Amerika
Yüzölçümü: 1,972,550 km²
Sınırları: toplam: 4,353 km
- sınır komşuları: Belize 250 km, Guatemala 962 km, ABD 3,141 km
Sahil şeridi: 9,330 km
İklimi: Tropikalden çöl iklimine kadar değişiklik gösterir.
Arazi yapısı: Yüksek, kayalıklı dağlar, alçak kıyı ovaları, yüksek platolar, çöller
Deniz seviyesinden yüksekliği:
- en alçak noktası: Salada Gölü -10 m
- en yüksek noktası: Volcan Pico de Orizaba 5,700 m
Doğal kaynakları: Petrol, gümüş, altın, kurşun, çinko, doğal gaz, kereste
Arazi kullanımı:
- tarıma uygun topraklar: %12.66
- daimi ekinler: %1.28
- diğer: %86.06 (2005 verileri)
Sulanan arazi: 63,200 km² (2003 verileri)
Doğal afetler: Volkanlar, depremler, kasırgalar

Yönetim

Ülke adı: Resmi tam adı: Meksika Devleti
- kısa şekli : Mexico
- Yerel tam adı: Estados Unidos Mexicanos
- yerel kısa şekli: Mexico
Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Federal Cumhuriyet
Başkent: Mexico City
İdari bölümler: 31 eyalet ve 1 federal bölge; Aguascalientes, Baja California, Baja California Sur, Campeche, Chiapas, Chihuahua, Coahuila de Zaragoza, Colima, Distrito Federal, Durango, Guanajuato, Guerrero, Hidalgo, Jalisco, Mexico, Michoacan de Ocampo, Morelos, Nayarit, Nuevo Leon, Oaxaca, Puebla, Queretaro de Arteaga, Quintana Roo, San Luis Potosi, Sinaloa, Sonora, Tabasco, Tamaulipas, Tlaxcala, Veracruz-Llave, Yucatan, Zacatecas
Bağımsızlık günü: 16 Eylül 1810 (İspanya'dan)
Milli bayram: Bağımsızlık günü, 16 Eylül (1810)
Anayasa: 5 Şubat 1917

Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: APEC (Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu), BCIE, BIS (Uluslararası İmar Bankası), Caricom (Karayipler Topluluğu ve Ortak Pazarı), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CDB (Karayipler Kalkınma Bankası), CE (Avrupa Konseyi), EBRD (Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası), ECLAC (Birleşmiş Milletler Latin Amerika ve Karayipler Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G-3, G-6, G-11, G-15, G-19, G-24, IADB (Amerika Bölgesi Kalkınma Bankası), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICC (Milletlerarası Ticaret Odası), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IEA (Uluslararası Enerji Ajansı), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), IOM (Uluslararası Göçmen Teşkilatı), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), LAES, LAIA (Latin Amerika Entegrasyon Birliği), NAM, NEA (Nükleer Enerji Ajansı), OAS (Amerika Devletleri Teşkilatı), OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü),OPANAL, OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi), RG, UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNITAR (BM Eğitim Araştırma Enstitüsü), UNU, UPU (Dünya Posta Birliği), WCL (Dünya Emek Konfederasyonu), WFTU (Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)

Yönetim birimleri

Meksika 1 federal bölge ile 31 eyaletten oluşmaktadır.

Ekonomik göstergeler

GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 1.134 trilyon $ (2006 verileri)
GSYİH - reel büyüme: %4.5 (2006 verileri)
GSYİH - sektörel bileşim:
- tarım: %3.9
- endüstri: %25.7
- hizmet: %70.5 (2006)
Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %3.4 (2006 verileri)
İş gücü: 38.09 milyon (2006)
Sektörlere göre işgücü dağılımı: tarım %18, endüstri %24, hizmet %58 (2003)
İşsizlik oranı: %3.2 (2006)
Endüstri: Yiyecek, içecek, tütün, kimyasal ürünler, demir ve çelik, petrol, madencilik, tekstil, giysi, motorlu araçlar, tüketim malları, turizm
Endüstrinin büyüme oranı: %3.6 (2006 verileri)
Elektrik üretimi: 242.4 milyar kWh (2004)
Elektrik tüketimi: 224.6 milyar kWh (2004)
Elektrik ihracatı: 1.203 milyar kWh (2004)
Elektrik ithalatı: 416 milyon kWh (2004)
Tarım ürünleri: Mısır, buğday, soya fasulyesi, pirinç, baklagiller, pamuk, kahve, meyve, domates, sığır eti, kümes hayvanları, süt ürünleri, ağaç ürünleri
İhracat: 248.8 milyar $ ( 2006)
İhracat ürünleri: Sanayi malları, petrol ürünleri, gümüş, meyve, sebze, kahve, pamuk
İhracat ortakları: ABD %85.7, Kanada %2, İspanya %1.4 (2005)
İthalat: 253.1 milyar $ (2006)
İthalat ürünleri: Metal kesme makineleri, çelik ürünleri, tarım makineleri, elektrik cihazları, motorlu araçlar için yedek parçalar, uçak ve uçak parçaları
İthalat ortakları: ABD %53.4, Çin %8, Japonya %5.9 (2005)
Dış borç tutarı: 178.3 milyar $ (2006)
Para birimi: Meksika Pesosu (MXN)
Para birimi kodu: MXN
Mali yıl: Takvim yılı

İletişim bilgileri

Kullanılan telefon hatları: 19.512 milyon (2005)
Telefon kodu: 52
Radyo yayın istasyonları: AM 850, FM 545, kısa dalga 15 (2003)
Radyolar: 31 milyon (1997)
Televizyon yayını yapan istasyonlar: 236 (1997)
Televizyonlar: 25.6 milyon (1997)
Internet kısaltması: .mx
Internet servis sağlayıcıları: 51 (2000)
Internet kullanıcıları: 18,622,500 (2005)

Ulaşım ve taşımacılık

Demiryolları: 17,562 km (2005 verileri)
Karayolları: 235,670 km (2004)
Su yolları: 2,900 km
Boru hatları: doğal gaz 22,705 km; likit petrol gazı 1,875 km; ham petrol 8,688 km; petrol/gaz/su 228 km; petrol ürünleri 6,520 km (2006)
Limanları: Acapulco, Altamira, Coatzacoalcos, Ensenada, Guaymas, La Paz, Lazaro Cardenas, Manzanillo, Mazatlan, Progreso, Salina Cruz, Tampico, Topolobampo, Tuxpan, Veracruz
Hava alanları: 1,839 (2006 verileri)
- Helikopter alanları: 1 (2006 verileri)

Kültür

Tarihsel, etnik, toplumsal ve ekonomik etkenlerden kaynaklanan bölgesel farklılaşmalara karşın, yerel halk sanatlarının yanı sıra Avrupa kaynaklı klasik sanatlara dayanan özgün bir Meksika kültüründen bahsedilebilir. 1930'larda güçlenen Indigenismo akımı Yerli kültür mirasına ilgiyi canlandırmıştır.

Daha çok kırsal kesimde yaygın olan ve hem günlük kullanıma, hem de süslemeye dönük işlevler taşıyan geleneksel halk sanatları ülke çapında çok tutulur. En ilginç örenekler arasında Oaxaca Vadisine özgü kil çömleklerle Tomala köyünde üretilen kuş ve hayvan figürleri sayılabilir. Renkli süslemeler taşıyan pamuk giysilere, pamuk ya da yünden yapılan omuz atkılarına (rebozo) ve serape'lere, renkli sepetlere ve değişik desenli kilimlere ülkenin hemen her yanında rastlanır. Halk müziği Meksika tarihi boyunca en önemli sanat biçimlerinden biri olmuştur. Eski charro'lar (sığır çobanı) gibi giyinen şarkıcılar, günümüzde de şenliklerde ve özel günlerde gitar ve davul eşliğinde şarkı söyler.

Meksika Devrimi'ne ilişkin temalar uzun bir dönem Meksika edebiyatına damga vuran başlıca öğe olmuştur.Köylülerin sorunları ve acıları günümüzde de Juan Rulfo gibi yazarların yapıtlarına konu olmakla birlikte, Meksika edebiyatında evrensel temalara yöneliş belirgin bir ağırlık kazanmıştır. Bu yeni kuşak edebiyatçılar arasında uluslararası düzeyde ün kazanmış Samuel Ramos, Octavio Paz, Carlos Fuentes, Gustavo Sainz ve Juan José Arreola gibi adlar öne çıkar. Oyun yazarı Rodolfo Usigli'nin yapıtlarında da benzer bir yönelim görülür. Meksika tiyatrosuna katkıda bulunmuş öteki çağdaş yazarlar arasında Luisa Josefina Hernández ve Emilio Carballido sayılabilir. Müzikte evrenselleşme çığırına öncülük eden Carlos Chávez'i başka bazı genç besteciler de izlemiştir.

Duvar resmi Meksika'nın dünya çapında adını duyurduğu sanat dallarının başında gelir. Diego Rivera, José Clemente Orozco ve David Alfaro Siqueiros gibi ressamlar Meksika tarihi ve kültürünü kalabalık, canlı, figüratif kompozisyonlarla yansıtan yapıtlarıyla tanınmıştır.

Önde gelen kültür kurumlarından Ulusal Güzel Sanatlar Enstitüsü güzel sanatları yaymaya ve bu alandaki incelemeleri desteklemeye yönelik etkinlikler yürütür. Meksika Senfoni Orkestrası ve çeşitli bale toplulukları da devletten önemli çapta destek görür. Yerli Enstitüsü geleneksel el sanatlarını korumak ve geliştirmekle görevlidir.

Boğa Güreşi Meksika'da bugün de çok sevilen bir eğlencedir.En yaygın spor olan futbolun yanı sıra beyzbol da büyük ilgi toplar. Meksika hafif sıklette birçok dünya şampiyonu boksör yetiştirmiştir.

Basın dünyasında özel sektör egemendir; ülkenin iki büyük televizyon kanalı olan Televisa ve TV Azteca ile Excelsior, Novedades ve El Universal gazeteleri en etkili medya organlarıdır.

Meksika devleti tarafından beyazsaray da düzenlenen 2001 yılındaki bir partide meksikanın en ünlü şarkıcılarından olan ve devlet başkanları tarafından meksikanın kültürünü yurtdışndaki uluslara çok doğru bir şekilde ulaştıran meksikalı şarkıcı ve oyuncu Thalía George Bush ve diğer devlet başkanlarına karşı bir konser vermiştir.

Diğer bilgiler

ABD ve Kanada'yla beraber NAFTA'yı oluşturan ülke, hızlı nüfus artış oranı, yüksek işsizlik gibi tipik bir gelişmekte olan ülke görünümündedir. ABD'de yaklaşık on beş milyon Meksika asıllı insan yaşamaktadır.

Yılbaşlarını 12 üzüm yiyerek kutlarlar. Tam saat 12 olduğunda kilise çanı 12 kere çalar her çalışında bir üzüm yenir ve her üzüm yenildiğinde bir dilek tutulur. Eğer böyle yapılırsa dileklerin yerine geleceğine inanılır.

Halkın %15 ini beyazlar oluşturur. %50 den fazlasını ispanyollar ve geri kalanını eski yerli kökenliler oluşturur.